Kunsten å kome heim

Forfattaren Ragnar Hovland kallar seg «heimlaus» og påstår han ikkje har nokon eigentleg heimstad. I vår kom han med ei essaysamling han kalla «Kunsten å komme heim og andre essay» der eitt av essaya tok føre seg akkurat dette: kunsten å kome heim når ein ikkje har nokon eigentleg heim. Iallfall ikkje nokon barndomsheim(stad) ein kan vende attende til i feriar og slikt, slik andre folk har det med å gjere.

Grunna si smått nomadiske livsførsle i barne- og ungdomsåra har Hovland enda med ein dialekt ein ikkje kan kalle anna enn «generell vestlending». Lite visste eg om alt dette, og om dei tunge sukka han gjer inni seg kvar gong nokon spør kor han er frå, «eigentleg», då eg for nokre år sidan spurte han om akkurat det: «Kor er du frå – eigentleg?»

Eg fekk då eit slags svar, som eg ikkje hugsar så mykje av, anna enn at han ikkje har nokon eigentleg heimstad og at foreldra hans til alt overmål enda med å slå seg ned på austlandet.

Kva er «heime» når ein har flytta frå stad til stad og attpåtil enda opp på austlandet? Nei, det er ikkje godt å vite. Eg skjøner at eg har vore heldig som har hatt så enkle og oversiktlege flyttemønster i barndomen. Eg er fødd og oppvaksen i min mors barndomsheim på Giske og der bur foreldra mine framleis. Ragnar Hovland har sikkert ikkje hatt det slik som meg, som fekk panikkangst kvar gong foreldra mine prøvde å setje opp juletreet i eit anna hjørne enn det vanlege. Det kjem altså noko godt ut av å flytte litt rundt.

Med åra har eg lært meg at huset på Giske, eller rettare sagt romma mine i huset på Giske – for det er blitt fleire med åra – ikkje kan forbli urørte, som små museum over visse fasar i oppveksten min. I byrjinga såg eg med gru på at ei datamaskin flytta inn på barnerommet mitt i første etasje, og endå verre: at diverse møblar og anna stæsj fekk sin mellombelse lagringsplass i ungdomsrommet mitt i kjellaren. Men etter å ha budd vekke i over eit tiår, innser eg at det ikkje er mine rom lenger, og at det snarare er eg som burde flytte ut mine ting derifrå, så foreldra mine får frigjort plassen til det dei ønskjer. Om det så er datarom, trimrom eller roterom dei treng mest.

«Home is where you heart is», seier eit ordspråk som den svenske skodespelaren Noomi Rapace utdjupa førre helga hos Skavlan. Ho fortalte at ho synest dette behovet for å knyte omgrepet «heim» til ein konkret stad er overvurdert. Sjølv tek ho heimen med seg dit ho fer, det som avgjer kor ho kjenner seg heime er folka ho har rundt seg. Dette programinnslaget såg eg forresten heime. Hos foreldra mine, altså.

Sjølv har eg med åra innsett at eg har to heimar. Barndomsheimen på Giske og den leilegheita eg til ei kvar tid bur i, same kor ho måtte vere i verda. Heime er der bøkene mine er, seier eg. Noko må ein jo ha for å trivst.

Eg liker å ha min eigen heim og eg liker å ha ein barndomsheim å kome heim til. Eg liker å ha ei historie. Eg liker å vende tilbake til staden eg smilte mitt første smil, sa mine første ord, tok mine første steg. Men kanskje er det snart på tide å lære seg kunsten å forlate heimen? Ein barndomsheim varer ikkje evig. Fe døyr, frendar døyr, foreldre det same – sjølv om det forhåpentlegvis er mange, mange år til enno. Og mange turar heim igjen før den tid.

Ragnar Hovland kjenner seg altså heimlaus, men endar likevel i essayet med å innsjå at det finst ein slags heim, også for han. Denne heimen heiter Vestlandet og kjem til syne når han kryssar fylkesgrensa anten til Hordaland eller Sogn og Fjordane. Han oppsøker han år etter år.

Spalte i Sunnmørsposten 14. oktober 2011. Foto: Privat. Kvalneset på Giske.